Anti-apartheidsactie steeds breder

150.000 felicitaties in het kader van de actie 'Stuur een bericht naar Mandela' in juni en juli 1988

Het 75-jarig bestaan van het ANC werd het hele jaar 1987 aangegrepen voor manifestaties en campagnes. De viering begon met een voor Nederlandse anti-apartheidsbegrippen ongebruikelijke gebeurtenis: een gezamenlijk januarinummer van Zuidelijk Afrika Nieuws van de AABN en Amandla van BOA, KZA en Kairos. Ook de 70ste verjaardag in 1988 van Nelson Mandela werd herdacht; een AABN-vrijwilligster reisde met 150.000 ingezamelde felicitaties af naar Winnie Mandela in Soweto.

Onbetwist hoogtepunt in de serie grote AABN-conferenties waar kunstenaars uit Zuid-Afrika en hun collega’s in ballingschap elkaar ontmoetten was in december 1987 CASA (‘Culture in Another South Africa’).

De campagne voor de ANC-radiozender Radio Freedom liep onverminderd door, met tal van landelijke en plaatselijke activiteiten. Zo waren in november 1989 de ‘Radio Freedom All Stars’ onder leiding van de in Nederland in artistieke ballingschap levende Zuid-Afrikaanse saxofonist Sean Bergin te horen op een benefiet-jazzconcert in het Haagse Congresgebouw. Geen onbekende plaats voor anti-apartheidsactivisten, want nog maar een paar maanden eerder hadden ze er ds. Beyers Naudé de Shell-leiding horen toespreken tijdens hun jaarlijkse gang naar de aandeelhoudersvergadering.



BOTA zorgt voor hoogtepunt

Strafschop in stadion Galgewaard, Utrecht. Opname van een tv-spotje voor de campagne van Omroep voor Radio Freedom met Freek de Jonge en Ruud Gullit

Het hoogtepunt in deze jaren was de grote landelijke demonstratie van het Breed Overleg Tegen Apartheid (BOTA) op 11 juni 1988. Meer dan 50.000 betogers luisterden op het Amsterdamse Museumplein naar ds. Allan Boesak, die de Nederlandse regering beschuldigde van "politiek vandalisme", op dezelfde dag dat in het Londense Wembley-stadion de 70ste verjaardag van Mandela werd gevierd met een door meer dan een miljard tv-kijkers gevolgd ‘Free Mandela’-popconcert.

Dominee Allan Boesak spreekt 50.000 demonstranten toe op het Museumplein tijdens de Nationale Anti-Apartheidsdag op 11 juni 1988

De hele zuidelijk-Afrika-beweging was in BOTA verenigd, samen met vele andere organisaties, waaronder belangrijke als de FNV en de Raad van Kerken. Om deze laatste binnen boord te krijgen was wel wat water bij de sanctiewijn gedaan, want van een totale boycot van Zuid-Afrika was niet iedereen gecharmeerd. Op het verbreken van de luchtverbindingen met Zuid-Afrika en de noodzaak van een kolenboycot kon men elkaar vinden.


Namibië: Nederland afwachtend

De rechtsgeldigheid van ‘Verordening No. 1’ van de VN-Raad voor Namibië, het lichaam dat formeel het gezag voerde over Namibië, werd door Nederland erkend. Dit decreet uit 1974 verbood het gebruik van Namibische bodemschatten zonder toestemming van de Raad. De Nederlandse regering verklaarde geruststellend dat bij Urenco/Ultracentrifuge Nederland in Almelo geen Namibische uranium werd verrijkt. Daarin vergiste zij zich, zo toonden de Nederlandse anti-apartheidsorganisaties in 1978 aan. De kwestie sleepte zich in de jaren tachtig in het parlement en daarbuiten voort. De Raad voor Namibië daagde in 1986 Urenco in Nederland voor de rechter (een zaak die werd stopgezet toen Namibië onafhankelijk werd).

Rössing uraniummijn in Namibië

Nederland bleef zich ten aanzien van Namibië afwachtend en behoudend opstellen. De regering-Lubbers bestreed de VN-erkenning van SWAPO als enige en authentieke vertegenwoordiger van het Namibische volk, gewapende strijd vond zij uit den boze, en zij verschool zich achter het standpunt van de belangrijkste westerse landen, de VS voorop, dat de kwestie-Namibië pas geregeld kon worden in een ruimer verband. Bedoeld werd: de aanwezigheid in Angola van Cubanen, die dit land hielpen in de oorlog tegen de Zuid-Afrikaanse invallers, in Angola.


Zuid-Afrika’s kansen keren – Namibië onafhankelijk

Zuid-Afrikaanse pantserwagen op patrouille in het noorden van Namibië, 1986

In 1987-'88 keerden de rollen zich om, toen het zichzelf onoverwinnelijk wanende blanke Zuid-Afrika militair het onderspit dolf, en gedwongen was te onderhandelen over het heelhuids terughalen van zijn troepen uit Angola. Nu koppelden de Angolezen en de Cubanen nu hun instemming aan de eis van onafhankelijkheid voor Namibië. Hoewel Zuid-Afrika met zijn greep op de media en het gezag in Namibië nog alle mogelijkheden had om SWAPO in de wielen te rijden – en dat ook volop deed – kwam de onafhankelijkheid nabij. Voor de Europese solidariteitsbeweging het teken voor een gezamenlijke steuncampagne.

Massagraf van gesneuvelde SWAPO-strijders nabij Oshakati, april 1989

KZA en AABN coördineerden al een aantal jaren hun jaarlijkse, samen met plaatselijke groepen gevoerde steunacties voor de bevrijdingsbewegingen. In 1989 stelden zij daarbij SWAPO voorop, onder het optimistische motto: ‘Namibië nu, Zuid-Afrika morgen’. In datzelfde jaar doken berichten op over martelingen van beweerde collaborateurs in SWAPO-kampen. Het leidde tot felle debatten tussen de verschillende organisaties en triomfantelijke commentaren in sommige kranten:

"De kerken, het KZA en Kairos likken momenteel de wonden, geslagen door hun foutieve beoordeling, de gevolgen van een eenzijdige benadering uit een simpel zwart-wit wereldbeeld en het kritiekloos napraten van helden in de strijd" – NRC Handelsblad

Een van die held(inn)en, echtgenote Winnie Mandela van de gevangen gehouden ANC-leider, kwam rond deze tijd ook in opspraak, door al even onverkwikkelijke berichten over in haar directe omgeving mishandelde jongens, van wie één overleed.

SWAPO-ijsjes te koop in het Vondelpark, mei 1989

In de onenigheid sneuvelden de geplande acties van een nieuw ‘Breed Namibië Overleg’, nadat Novib zich daaruit terugtrok. Maar het opgebouwde krediet van ANC en SWAPO en de solidariteitsbeweging werd niet ernstig geschaad. Naar de onder VN-toezicht gehouden Namibische verkiezingen van november 1989 werden uit Nederland waarnemers gezonden door Jan Nico Scholten’s parlementariërsorganisatie AWEPAA en het daaraan gelieerde African European Institute (in de daaropvolgende jaren volgden dergelijke missies ook naar landen als Angola, Malawi, Mozambique, Lesotho en Zuid-Afrika). SWAPO won de verkiezingen glorieus met 57 procent van de stemmen.

vorige	1	2	3	4	5	6	7	8	volgende