alle dagboekenfragmenten

Verkiezingsdagboek van Jolien Schure - nr. 02 - Lubumbashi, 27 juli 2006

’s Ochtends is het tijd voor de officiële bezoeken. We spreken een Europese diplomaat die zich zeer optimistisch toont over de verkiezingen:

“Het CEI (la Commission Electorale Indépendente; de commissie die de uitvoer van de verkiezingen regelt) heeft bergen verzet met haar organisatie. Ik heb meerdere transitie perioden in landen meegemaakt en er is nooit één recept voor de weg naar democratie. Wat ik wel geloof, is dat de maatschappelijke organisaties samen de bruggen slaan en het cement vormen voor een rechtvaardige samenleving. Dit is zeker het geval nu, hier in Congo.”

Verdeeldheid

Over de internationale donoren is de man minder te spreken:

“Het werk stopt niet na de verkiezingen. Het wordt juist dan belangrijk om als internationale gemeenschap toezicht te houden en de nieuwe overheid te begeleiden bij de grote projecten voor de ontwikkeling van Congo. Nu bestaat het gevaar dat de verdeeldheid tussen plannen van de donoren, niet in de laatste plaats tussen de verschillende EU-landen, tot wanorde van vervolgtrajecten leidt. Als de nieuwe overheid het zonder goede coördinatie van buitenlandse donoren moet stellen, zal het niet uitmaken wie er straks aan de macht komt, maar ‘het grote geld’ weer her en der in zakken verdwijnen en komt er geen duurzame ontwikkeling voor het land.”


Baantje

Op de binnenplaats van het enorme gebouw waar het CEI is gehuisvest, staan mensen zich te verdringen om de papieren aan de muur te lezen. Op de affiches staan aangekondigd welke persoon welke functie gaat bekleden in één van de duizenden stembureaus in en rondom Lubumbashi. De aankomende verkiezingen lijken op het moment Congo’s grootste werkgever te zijn. Voor de deur van de voorzitter staan tientallen mensen te dringen voor een afspraak en de gemoederen zijn verhit.

Campagne op straat in Lubumbashi

De voorzitter vertelt: “Jullie zien alle mensen die buitenstaan. Zij hopen nog een baantje te krijgen. Het is onmogelijk om iedereen tevreden te stellen.” Hij vervolgt moe maar enthousiast, wijzend op stapels papieren, dat men ‘op schema is’ met de enorme logistiek die achter de organisatie van verkiezingen zit. “Zondag zitten we klaar”.


Bezoek Kabila

Het nieuws gonst al dagen door de stad; president Kabila zal één dezer dagen een bezoek brengen aan Lubumbashi. Ook veel van de andere presidentskandidaten (waaronder Jean-Pierre Bemba, Pierre Pay-Pay en Azarias Ruberwa) bezoeken deze twee-na-grootste stad van Congo in de 30 dagen tellende campagneperiode die nog tot vrijdag middernacht duurt. De radio kondigt aan dat Kabila vandaag komt. Midden in de stad zijn duizenden PPRD-aanhangers samengekomen om de president toe te zingen.

PPRD-aanhangers wachten op Kabila

De campagneteams hebben t-shirts uitgedeeld bij wijze van uitnodiging. Mensen die komen, kunnen ter plaatse een ‘bewijs van deelname’ afhalen wat later goed zal zijn voor 500 Congolese franken (ongeveer 1 euro), contant. De metershoge posters van Kabila omringen het plein. Overal zijn de partijvlaggen te zien, auto’s in de straat zijn beplakt met stickers en iedereen draagt een gele pet met het portret van Kabila erop. We staan een tijdje te kijken voor we naar een afspraak gaan. “Als hij echt verschijnt zullen we de sirenes wel horen”.


Wegen genezen

Even later klinken de sirenes, teken van Kabila’s komst. Als we een kwartier buiten zijn, lopen we een stroom mensen in tegenovergestelde richting tegemoet. Kabila’s toespraak is alweer afgelopen (!). Gelukkig zijn er nog genoeg PPRD–leden op straat, die graag willen vertellen:

Verkiezingsposter van Joseph Kabila

“Kabila wenste zijn campagnetournee speciaal bij ons in Lubumbashi te eindigen, zijn geboortegrond Katanga. Toen Kabila aan de transitieperiode begon, deed hij het Congolese volk drie beloften: Hij zou het volk verenigen; hij zou de oorlog doen stoppen; hij zou de verkiezingen laten plaatsvinden. De eerste twee beloften heeft hij ingelost. Wij Katangezen, kunnen eindelijk alle provincies in ons land doorkruizen, niet zoals het vroeger was ten tijde van oorlog. En de derde belofte over de verkiezingen is nabij… Kabila vertelde over de groepen die de verkiezingen willen uitstellen, maar hij verzekerde ons dat de verkiezingen zondag gaan plaatsvinden. Kabila heeft ons een aantal nieuwe beloften gedaan. Hij zal de wegen gaan genezen zodat we gemakkelijker naar plaatsen als Kolwezi kunnen reizen. Ook zal hij zorgen dat de elektriciteitsvoorziening stabiel wordt en we schoon water krijgen. Tot slot zei Kabila dat hij de studies van onze kinderen gaat betalen, veel ouders lukt het nu niet om dit schoolgeld op te brengen. Mensen waren blij.”

We lopen door, langs de weg staan nog veel mensen geduldig te wachten, hopend een glimp van Kabila op te vangen, nu hij door de straten van Lubumbashi rijdt. Ik krijg bijna een geel PPRD-petje in handen gedrukt dat ik net op tijd kan weigeren. Ik ben verkiezingswaarnemer en wit is mijn dresscode in het kleurige straatbeeld van de vele campagnes.


Campagnespot

Aan kandidaten geen gebrek

De lokale televisie toont de één na de andere campagnespot van kandidaten op de lijst voor parlementzetels. De kieswet zegt dat de autoriteit van de Media ervoor moet zorgen dat iedereen evenveel zendtijd krijgt tijdens de campagne. Voor Lubumbashi zijn dit 346 députés, waarvan er straks 11 naar Kinshasa mogen. In totaal zijn er 500 parlementzetels te vergeven. De boodschappen van de kandidaten verschillen, en toch ook weer niet. VREDE, DEMOCRATIE, EENHEID van het Congolese volk, daar staat vrijwel iedereen voor. Het is moeilijk om op te vallen met 345 concurrenten en dus onderscheiden kandidaten zich door liedjes te maken, speciaal voor vrouwen, jongeren of ouderen (maar meestal allemaal) te strijden, of een bepaalde religie aan te spreken. De nationale televisie bericht vooral over de bekende presidentskandidaten.


Zak meel

Hoe te kiezen? Op straat loop ik een groep jonge theatermakers en studenten tegen het lijf. Ze nodigen me uit voor een ‘educatief toneelstuk’ over de verkiezingen. Zelf zeggen ze zich zeker te verdiepen in de plannen van verschillende kandidaten:

“Er zijn onder jonge mensen twee redenen om voor iemand stem uit te brengen. De ene groep volgt het geld of cadeau dat ze van een persoon of partij ontvangen. Ik ben bang dat dit meer dan de helft is. Er is te weinig politiek debat. De andere groep; vooral mensen die wèl studeren, verdiepen zich in de boodschap van de kandidaten. Ikzelf bijvoorbeeld, heb vier kandidaten –twee vrouwen en twee mannen- uit de lijst geprikt en ben gaan kijken waar zij nu eigenlijk voor staan. Ik twijfel nog steeds. De één belooft veel goeds op gebied van milieu. De ander staat voor gelijke rechten van vrouwen, ook belangrijk.”

Een man en zijn vrouw gaan tegen elkaar te keer. Ik kijk naar het spektakel van de toneelgroep die jongeren voorlicht over de verkiezingen. De man gelooft niet dat de verkiezingen iets goed zullen brengen. De vrouw schreeuwt dat Congo alleen kan groeien als er voor goede leiders wordt gekozen. “Het gaat niet om ‘de zak meel’, het gaat erom dat Congo’s rijkdommen – kijk naar onze mijnen- eindelijk verstandig gebruikt zullen worden. Mille kilomètre commence par un pas.”

Het toneelstuk eindigt met een promopraatje voor de man op de lijst die de bijeenkomst heeft geregeld. “Dit einde is anders dan normaal, als we ons hele stuk doen,” fluistert de tekstschrijver me toe.

Dan is het woord aan de kandidaat. Hij spreekt de zaal op zelfverzekerde toon toe:

“Er zijn weliswaar 346 mensen op jullie lijst, maar je kunt al twee groepen wegstrepen. Hen die zich hebben aangemeld omdat ze werkeloos zijn ( -, Ik niet, ik ben leraar en heb een prima baan,-), en hen die voorvluchtig zijn voor een criminele daad ( -, Ik niet, geen enkel strafblad,-). De derde groep, - waartoe ik behoor-, heeft echte plannen met dit land.”

De man spreekt verder over de problemen die hij wenst aan te pakken: werkeloosheid; gebrek aan goede wegen; criminaliteit en wanprestaties van leger en politie doordat zij al tijden geen salarissen ontvangen. Aan het einde van zijn betoog laat hij een zelfgemaakt stembiljet zien vol met zijn foto’s en het belangrijkste; zijn unieke kiesnummer. “Het beste is als mensen hierachter hun kruisje of X plaatsen, een vingerafdruk kan ook, maar dan wèl goed in het midden en niet per ongeluk teveel aan de boven- onder- of zijkant. Anders kan de stem nietig worden verklaard.”

alle dagboekenfragmenten