alle dagboekenfragmenten

Verkiezingsdagboek van Jolien Schure - nr. 01 - Lubumbashi, 24 juli 2006

Het eerste wat ik zie als ik in Lubumbashi uit het vliegtuig stap is een enorm spandoek met de afbeelding van President Kabila. Het is drie uur ‘s nachts en slaapdronken van de vertraagde reis vanuit Brussel verenigen we ons met de contactpersoon die ons door de douane heen helpt.

Jean Claude staat uren te wachten en na zijn vriendelijke begroeting laat hij blijken bezorgd te zijn. “Het is niet zo veilig voor mij om zo laat op pad te zijn. De bedreigingen aan het adres van mijn mensenrechtenorganisatie houden aan en ik ben hier met mijn beveiligingsagent. Laten we snel gaan.”

Even later rijden we door de donkere nacht met de beveiligingsagent, slechts bewapend met wapenstok. Onderweg zien we nog meer spandoeken van de verkiezingskandidaten, enkele handgeverfde exemplaren, netjes verdeeld rondom de rotonde. Een kwartier later zijn we bij het guesthouse en krijg ik de sleutel van mijn kamertje.

Afgelopen weken heb ik veel gelezen, een training over veiligheid en verkiezingswaarneming gehad en allerlei prognoses gehoord. Over precies een week zullen de eerste onafhankelijke verkiezingen in Congo sinds 45 jaar plaatsvinden. Ik ben zo benieuwd naar dit alles. Wat weet de gemiddelde Congolees hiervan? Waar hopen mensen op? Hoe gaat het straks allemaal verder?

Ik ben lid van de Europese delegatie van non-gouvernementele organisaties (verenigd in het EURAC netwerk over Centraal Afrika). Deze groep internationale waarnemers is uitgenodigd door een Congolese netwerk van maatschappelijke organisaties (CDCE) die mee zullen doen aan de verkiezingswaarneming. Ik prijs mezelf gelukkig dat ik erbij mag zijn.


Verkiezingstoerisme

De volgende dag word ik opgehaald door Timothy om naar de briefing over de verkiezingswaarneming te gaan, met de groep van internationale en Congolese waarnemers. De trainer neemt ons op levendige wijze mee door de technische informatie uit de kieswet en waarschuwt ons voor de serieuze taak die ons te wachten staat: “Dit is géén verkiezingstoerisme, maar een serieuze taak. Jullie zullen het vertrouwen moeten wekken bij de bevolking om bij te dragen aan geloofwaardigheid van de uitkomsten en mogelijke vormen van bedrog vast te stellen.” Hij vervolgt: “Wat doe je bijvoorbeeld als je iemand met een stapel stembiljetten de stembus ziet vullen? Grijp je hem bij de kraag? Ga je stennis schoppen? NEE, observator zijn betekent dat je degene bent die ziet, beschouwt, de informatie verzamelt en deze doorgeeft aan de missie voor de uiteindelijke verklaring.”

Er blijken talloze zaken te zijn waar we als waarnemer alert op moeten zijn. Bijvoorbeeld: Is de stembus leeg bij aanvang? Is er iemand die de kiezers beïnvloedt op partij X te stemmen? Wordt de stembus per ongeluk even meegenomen als de baas van het stembureau gaat lunchen?. Maar ook moeilijk te constateren zaken: Hoe worden Congolezen die niet kunnen lezen, geholpen bij het stemmen en wat te doen als iemand in de anonieme hokjes zijn of haar stem uitbrengt en ook nog een pamflet van ‘zijn’ partij ophangt?.


Valse voorwendselen

De training roept vele sentimenten op bij de Congolese deelnemers over de huidige gang van zaken. “Veel mensen bij ons reageren op de loze beloften van de te verkiezen partijen. Ze stemmen voor het beloofde ziekenhuis, of de zak meel, en kennen niet het partijprogramma waar ze eigenlijk voor stemmen. De mooie posters die in de straten hangen worden door tegenstanders vernietigd. De spanningen tussen partijen worden steeds groter. Ook zijn er spotprenten waarin partijen elkaar beledigen en zo meer aanhangers proberen te krijgen”. Een ander vat samen: “Veel partijen krijgen hun leden onder valse voorwendselen. Mensen stemmen om een gevoel van verwantschap of een plaatje, veel sentiment en weinig echte informatie over de daadwerkelijke programma’s van de partijen.”

Ook zien de Congolese waarnemers een belangrijke taak voor zichzelf: “Wij blijven! Straks, als de internationale waarnemers weer vertrokken zijn. hebben we een grote verantwoordelijkheid tegenover de bevolking. Onze informatie moet nauwkeurig zijn.”

De trainer vervolgt: “We willen vrede, dat de oorlog weggaat. Ons proces van democratisering is anders dan in andere landen. De partijen zijn bijeengekomen en hebben besloten tot deze verkiezingen. Er zijn nog steeds voorstanders en tegenstanders; hen die bang zijn voor het verlies en anderen willen beschuldigen. Wij moeten eerlijke rapportages opleveren, als wij de mogelijke praktijken van fraude vastleggen, draagt dit bij aan de geloofwaardigheid van de resultaten uit de verkiezingen. Uiteindelijk moet de Congolese bevolking profiteren van de verkiezingen.

Veel van de logistiek is 6 dagen voor aanvang nog niet helemaal duidelijk. De regionale coördinator reageert laconiek: “Comme on dit ici, le jeu des singes commence avec les lianes” (Het apenspel begint met lianen).

Ik blijk ingedeeld te zijn in Kipushi, een plaatsje 30 km van Lubumbashi, waar nog geen internationale waarnemer naar toe gaat. Daar, zal ik op de dag van de verkiezingen ruim voordat het stembureau opengaat klaar staan, om te zien, aanschouwen en om objectieve rapportages te maken.


Boycot

Diezelfde middag loop ik met Timothy over straat. Een man groet ons. Hij blijkt een belangrijk lid van de partij UDPS die de verkiezingen boycott en steekt van wal over de aankomende verkiezingen: “We zullen de straat opgaan, de hele dag marcheren, niet eens met stenen gaan gooien. We willen duidelijk maken dat we niet achter de verkiezingen staan. We kunnen de huidige kandidaten, ‘allemaal gewapende groepen’ toch niet steunen? Op 30 juli marcheren we door de straten. We zullen zien of de mensen liever naar de stembus gaan of zich achter ons scharen.”

Kabila komt één dezer dagen naar Lubumbashi voor zijn campagne. Hij kan genoeg beveiliging meenemen om dit te doen, maar hoe zit dat met de andere kandidaten die deze middelen niet hebben? Hij vervolgt: “Wij gaan de straat op om te laten zien dat we het huidige proces van de verkiezingen boycotten. We zullen ons uitspreken tegen alle uitkomsten.”

Als de man is uitgeraasd verklapt Timothy dat ik internationaal verkiezingswaarnemer ben, speciaal gekomen voor de Congolese verkiezingen. De man reageert verheugt en geeft ons zijn telefoonnummer om binnenkort met zijn partij te komen praten.

We lopen verder, een busje met grote luidsprekers en affiches met een voor mij onbekende partij (één van de 269 partijen op de lijst!) rijdt langs. De ontelbare afbeeldingen van kandidaten aan alle muren in de straat lachen me toe, een vrouw met een ‘Kabila T-shirt’ passeert. Zes dagen, dan zullen er verkiezingen zijn. Zullen er genoeg lianen zijn?

alle dagboekenfragmenten