De gemeente Amsterdam besloot in 1987 dat de haven van Beira in Mozambique toe was aan een kennis- en geldinjectie, zodat zij opnieuw kon gaan functioneren. Door een reorganisatie van deze haven kon Beira concurrerend worden voor de Zuid-Afrikaanse havenplaats Durban.
Men hoopte dat schepen op den duur naar Beira zouden varen waardoor het voormalig apartheidsregime in Zuid-Afrika behoorlijk wat lading zou mislopen en geïsoleerd werd. Zo'n injectie van geld en kennis in Beira leek beter dan een boycot op schepen of lading, omdat daar de hand mee gelicht kan worden.
De Nederlandse regering nam deze gedachte over en gaf de klus aan Amsterdam Port Consultants, een organisatie van Amsterdamse havenbedrijven, die - onder auspiciën van het Gemeentelijk Havenbedrijf Amsterdam - hun kennis en ervaring wereldwijd overbrengen.
De opdracht aan het APC-team in Beira luidde: algehele ondersteuning van het havenmanagement en opleiding. In de beginjaren van het project kwam daar weinig van terecht; het eerste dat APC te doen stond, was brandjes blussen en letterlijk puin ruimen.
'Ik trof in 1987 een rommelige haven aan met oude kades en loodsen waarin lading lag van onbekende eigenaars,' vertelt de teamleider van APC. Ook op de terreinen lagen overal containers, ijzer, schroot, hout. Soms was het afval, soms lading. Het overslagcijfer van de haven was dat jaar slechts 1,3 miljoen ton. De haven had bovendien niet eens managers. 'Er was één persoon, Petro Junior, die in zijn eentje als bedrijfsleider van 1975 tot 1987 de hele haven runde.'
Het APC-team werd aan het begin van het project gesteund door de Nederlandse regering, via onder meer een jaarlijks beschikbaar gesteld werkkapitaal. Daar werden onderdelen van gekocht voor bijvoorbeeld kranen en vorkheftrucks.
'We moesten de haven operationeel maken, zodat de klanten weer vertrouwen in Beira zouden krijgen. Daar ging het om,' aldus de teamleider. Niet alleen Nederland stopte geld en energie in de haven; Scandinavië zette ook zijn beste beentje voor. Noren legden een olieterminal aan, Denen zorgden voor havenverlichting, voor loods- en sleepboten en gaven opleidingen aan de toekomstige bemanningen van deze schepen. Zweden en Finnen leverden onder meer zware vorkheftrucks en trailers voor de afhandeling van containers.
Alle plannen en investeringen zijn uitgevoerd in nauwe samenwerking met de beheerder van de haven Portos e Caminhos de Ferro de Mozambique (CFM), een overheidsapparaat dat in heel Mozambique de havens en spoorverbindingen onder haar hoede heeft. In de haven runde CFM tot nu toe alles zelf, van kranen en onderhoud aan kades tot het laden en lossen van lading. In de toekomst wordt dat anders: de Wereldbank heeft de haven van Beira een privatisering opgelegd. Straks levert de haven dus alleen de infrastructuur en moeten bedrijven zelf voor de suprastructuur en de arbeiders zorgen. Naar West-Europees model.
Privatisering
In het kader van de privatisering is het Nederlandse bedrijf Cornelder inmiddels al neergestreken in Beira. Cornelder wil investeren en zal onder meer een deel van het stuwadoorswerk in de haven op zich nemen. De privatisering verloopt niet zonder slag of stoot. Veel werknemers in de haven moeten verdwijnen; CFM-centro heeft 1800 mensen die in de haven werken, in vaste dienst. Daarbovenop werken er nog eens ettelijke duizenden. Er moeten veel mensen afvloeien, omdat zelfs voor de vaste 1800 mensen niet genoeg werk is. 'Driehonderd mensen gaan voor de Port Authority werken en 350 voor Cornelder' vertelt de teamleider. 'Een deel van de mensen in vaste dienst gaat met vervroegd pensioen, een ander deel wordt afgevloeid. Dat geldt ook voor alle los-vaste krachten. Nieuwe investeerders zijn vervolgens verplicht mensen aan te nemen die zijn afgevloeid.'
Om de haven optimaal te kunnen runnen zijn APC en CFM bezig met het opzetten van een Port Authority, een havenautoriteit in Beira, dat officieel onder CFM valt, vrij zelfstandig te werk kan gaan en zich toelegt op havenontwikkeling. De eerste stappen daarvoor zijn gezet: er is een kader aangesteld, goed opgeleide Mozambikanen die in Maputo of in het buitenland gestudeerd hebben. De belangrijkste posten zijn sinds een paar jaar opgevuld: havendirecteur, havenmeester en haveningenieur. Nu worden aan die posten afdelingen gehangen. De teamleider: 'De afdeling Port Engineering gaat zich met het totale onderhoud van de haven bezighouden. Ook de elektriciteitsvoorziening valt onder die afdeling. Bij de afdeling Maritime Services horen alle diensten die een schip nodig heeft, zodra zij de haven aandoet. Dus slepen, beloodsen, aanmeren, noem maar op.'
Marketing
Ten slotte wordt sinds vorig jaar de afdeling Marketing-Commercial opgezet. Iemand van APC traint nu drie Mozambikanen, die straks deze kar gaan trekken. Gezamenlijk werken zij aan een marketingplan en richten zich op het zoeken van nieuwe klanten in het achterland - Zimbabwe, Zambia, Malawi.
Marketing was tot nu toe ondergebracht bij het CFM-centrum, het hoofdkantoor. Het is voor de Port Authority dus een heel nieuwe poot. 'De haven moet een eigen commerciële afdeling hebben, die tevens in de beginperiode Cornelder bijstaat. Bovendien moet de afdeling zich richten op nieuwe investeringen.' De teamleider doelt hiermee op het plan van Zuid-Afrikaanse zijde om in de haven een fabriek te bouwen die hout versnippert. Dat zal aan ongeveer 150 mensen werk bieden. Zimbabwaanse bedrijven willen granen im- en exporteren via Beira. Daarvoor zouden silo's gebouwd moeten worden met een opslag van ongeveer 50.000 ton. Het is dus zaak dat de APC-ers alle zeilen bijzetten en hun Mozambikaanse collega's van de drie nieuwe afdelingen van de Port Authority goed voorbereid op hun taken, want het contract tussen APC en CFM loopt volgend jaar september definitief af.
