|
|
 |
De gemeenteraadsverkiezingen van 2003 door Elma Doeleman
In November 2003 werden voor de tweede keer gemeenteraadsverkiezingen gehouden in de 33 gemeentes die de regering tot dusverre erkent.
Bij de eerste keer, in 1998, besloot Renamo de verkiezingen te boycotten, wederom met voorshandse aantijgingen van fraude. Met als gevolg dat Frelimo overal had gewonnen. De tientallen kleine partijtjes hadden geen schijn van kans, al had de ene of andere wel enkele zeteltjes weten te bemachtigen.
Renamo had zijn les geleerd: niet meedoen betekent in elk geval geen enkele macht, en dus geen gelegenheid om de partij-clientèle voordelen te bieden, zoals een kantoortje met computer of een transportmiddel.
Afgelopen november deed Renamo wel mee, maar had daarvoor een slappe campagne gevoerd, met als gevolg minder stemmen dan ze in 1999 bij de parlementsverkiezingen hadden gewonnen. Er is wel het een en ander fout gegaan bij die verkiezingen, maar door de internationale waarnemers werd dit aangemerkt als “onregelmatigheden” en niet als fraude, zodat de verkiezingen wel erkend zijn.
Ditmaal was Renamo erbij om de “onregelmatigheden” aan de kaak te stellen en hebben ze succes gehad in het deels opnieuw tellen van de stemmen bij stembureaus waar aanvankelijk een aantal uitslagen gewoon “verdwenen” waren. Van de 33 gemeentes heeft Renamo er vijf gewonnen, waarvan eentje, Marromeu, met de gemeenteraad in handen van Frelimo maar de burgemeester van Renamo (hij had precies één stem meer). Die burgemeester kan natuurlijk geen kant op als de gemeenteraad in meerderheid Frelimo is, maar allà. In drie zuidelijke gemeentes, Xai-Xai, Chokwe en Mandhlakaze, heeft Frelimo een dusdanige hegemonie dat de oppositie er geen enkele zetel heeft weten te bemachtigen.
 | | Modeldistrict Nacala |
Twee van de gemeentes waar Renamo gewonnen heeft, heb ik bezocht om te kijken hoe de overdracht van de macht daar verloopt. Dat zijn Nacala (in de noordelijke provincie Nampula) en Beira (tweede havenstad, in het centrum van het land).
In Nacala werd ik ontvangen door de wethouders Fino (Renamo) en Brito (partijloos, maar Renamo-sympathisant). Zij vertelden dat de verkiezingen op zich vlekkeloos waren verlopen, alleen was er van te voren niet genoeg aan mobilisatie gedaan. Maar liefst 80 % van de kiezers was niet op komen dagen. Volgens Renamo komt dat doordat bij de vorige twee verkiezingen de resultaten “gestolen” werden door Frelimo, met andere woorden, het maakt toch niet uit of je gaat stemmen.
Renamo had er niet eens op gerekend te winnen. Maar ook is er gewoonweg nog teveel armoede, de mensen geloven niet meer in de politiek. Het vorige bestuur was vooral gericht op ontwikkeling op de lange termijn: de instelling van “zonas francas”, de bouw van een internationale luchthaven, de rehabilitatie van de spoorlijn, om investeringen te trekken en zodoende werkgelegenheid te creëren. Maar de bevolking wil een onmiddellijke oplossing van haar problemen.
 | | Kantoor van het districtsbestuur |
Nacala was al bij de eerste gemeenteraadsverkiezingen in 1999 officieel uitgeroepen tot “modeldistrict”; het heeft de roep van een goed bestuur en een ontwikkelde ambtenarij. De zetels in de gemeenteraad zijn als volgt verdeeld: Renamo 23, Frelimo 15, Onafhankelijke 1. De wethouders zijn van Renamo of “sympathisanten”, die wegens technische kwaliteiten zijn gevraagd.
Brito geeft toe: “Wij hebben allemaal nog geen bestuurservaring, we moeten alles nog leren. Maar we werken goed samen met Frelimo, zij helpen ons.” Vrijwel alle ambtenaren zijn aangebleven, en aangezien je destijds alleen als partijlid een baantje in het staatsapparaat kon krijgen, zijn de meesten van Frelimo. Ook de relatie met de politie is goed, “ze doen wat ze moeten doen”. Dit in tegenstelling tot enkele andere gemeentes, waar politie en ambtenaren het Renamo-bestuur proberen te saboteren. “Nacala is klein en homogeen, we hebben geen problemen onderling”, aldus Brito.
 | | De vissershaven van Nacala |
De relatie tussen de gemeente en de centrale staat is nog niet uitgekristalliseerd: wie heeft wat waarover te zeggen. De wethouders hebben elke week een vergadering met een vertegenwoordiger van de staat, vandaag bijvoorbeeld van het Ministerie voor de Vrouw. De gemeente krijgt geen geld uit Maputo, maar moet het doen met de opbrengst van lokale belastingen. Daarom heeft de raad nu een nieuwe belasting ingevoerd, vergelijkbaar met de Nederlandse Onroerend Goed Belasting.
De economische uitzichten voor Nacala zijn niet slecht. Het is de derde havenstad van het land met als “hinterland” niet alleen de provincies Nampula, Cabo Delgado en Niassa, maar ook Malawi en Zambia. Kort geleden kwamen de staatshoofden uit de regio hier bijeen om afspraken te maken over rehabilitatie van de weg en spoorlijn naar Malawi en opknappen van de haven. Met een lening van de Wereldbank wordt een groot visserijproject opgezet. “We hebben wel een zee hier, maar geen vis. Dat gaat nu veranderen. In het zuiden en midden van het land mag al geen industriële visserij meer bedreven worden, alleen in het noorden. Er komt hier een grote onderneming met 16 trailers.”
 | | Cashew-verwerkende fabriek Socaju, om zeep geholpen door de Wereldbank |
De cashew-verwerkende fabriek Socaju, die werk bood aan 3000 arbeiders, is eind vorige eeuw gesloten op last van de Wereldbank, die de hele cashew-industrie om zeep heeft geholpen. Nu worden er nieuwe fabriekjes geopend, kleiner van opzet maar met modernere technologie, met 25 à 30 arbeiders.
Het grootste locale probleem is gebrek aan schoon drinkwater. Het stuwmeer dat in de koloniale tijd is aangelegd, was berekend op een bevolking van 20.000, maar nu wonen er 219.000 mensen. Bovendien is het half dichtgeslibd. Er is een project geschreven voor het schoonmaken van dit stuwmeer en de aanleg van nog eens drie andere, en de financiering daarvoor is bijna rond.
De machtsoverdracht aan Renamo is in Beira heel wat minder positief verlopen. Het begon al met het tellen van de stemmen, waarbij in 13 stembureaus een aantal stemlijsten gewoon “verdwenen”. Frelimo was er in het geheel niet op voorbereid dat ze konden verliezen, hoewel deze provincie van oudsher als bakermat van Renamo geldt. Hier is de post-onafhankelijkheidsoorlog begonnen, hier had Renamo zijn belangrijkste militaire bases, hier is het gevoel van regionale achterstelling door de centrale regering het grootst.
 | | De haven van Beira |
Omdat burgemeester Davis Simango op bezoek is in Nederland, word ik ontvangen door zijn vervanger, wethouder en vice-burgemeester Alexandre Vasco, die vertelt over de aanvangsproblemen van het nieuwe bestuur. Om te beginnen weigerde Frelimo de gebouwen te verlaten waar de gemeentelijke wijkposten functioneren, met het argument dat deze van de partij zijn. De gemeenteraad mocht ze voor veel geld wel huren.
Renamo was het daar niet mee eens. Uit de boeken bleek dat die gebouwen in het verleden met geld van de gemeente waren opgeknapt. Ook had Frelimo nooit huur betaald, tot vlak na de verkiezingen toen duidelijk werd dat ze hadden verloren. In een aantal wijken hebben Renamo-aanhangers ze met geweld bezet en zijn er met evenveel geweld weer uitgezet. Inmiddels functioneren de wijkposten in een aantal wijken normaal, in andere vergaderen ze nog steeds onder een boom. De kwestie is voorgelegd aan justitie.
Een andere controverse was dat de partijsecretaris van Frelimo op de loonlijst stond van de gemeenteraad. De nieuwe burgemeester heeft daar een eind aan gemaakt. Bij zijn inzegening heeft Simango flink gehamerd op de moraal: als bestuurder mag je geen geld van burgers pikken en niet dronken op je werk verschijnen. Ook corruptie wordt niet getolereerd. Dat wordt nog een hele klus in een gemeente die al jaren bekend staat wegens een volstrekt corrupt bestuur. Ook de provinciaal gouverneur Zacarias, hoewel zelf van Frelimo, kwam de laatste jaren voortdurend in het nieuws met klachten over corruptie in zijn provincie. Toch heeft Renamo geen hoge ambtenaren ontslagen, behalve als ze openlijk tegenwerkten. Zo was er het geval van de vuilnisdienst: de weinige vuilniswagens die de stad heeft, stonden bij een particulier geparkeerd, die door de gemeente ingehuurd moest worden.
Inmiddels is dat rechtgezet. Vasco: “We hebben slechts een vuilniswagen en twee tractoren, maar toch houden we stad al schoon. We hebben de bomen in het centrum gesnoeid, zodat er zich geen bandieten meer in kunnen verschuilen. De sloten waarin het overtollige water wordt afgevoerd worden schoongemaakt, de mensen die daarin en omheen hutten hebben gebouwd moeten verhuizen en krijgen daarbij steun van de gemeente. Nu de regen is opgehouden worden de gaten in de wegen gedicht. En we zijn hard op zoek naar financiering voor insectenverdelging. In de koloniale tijd gebeurde dat elke zaterdag, maar de laatste jaren hebben we er niets meer van gezien.”
Het lijkt allemaal een verrassend goede start van het nieuwe bestuur, maar het is te kort dag om te beoordelen of deze houding blijvend is.
Zie ook:
| |
|
|
|
| | | |
|
