|
|
 |
De parlements- en presidentsverkiezingen 2004 door Elma Doeleman
Begin december 2004 staan de algemene verkiezingen gepland, die eens in de vijf jaar plaatsvinden, dit jaar voor de derde keer. Hoewel er officieel 36 partijen staan geregistreerd, is het in hoge mate een race tussen de twee reuzen: Frelimo en Renamo. Er zijn gesprekken gaande tussen een handvol van de serieuzere oppositiepartijen over een mogelijke coalitievorming.
Renamo-woordvoerders zijn traditiegetrouw alweer begonnen met beschuldigingen dat de komende verkiezingen geplaagd zullen worden door fraude. Hun theorie is simpel: “Als Renamo niet wint, komt dat door fraude van Frelimo”.
Ditzelfde discours leidde na de verkiezingen van 1999, die door de internationale waarnemersmissies tot “free and fair” bestempeld werden maar waarvan Renamo het resultaat niet accepteerde, in november 2000 tot heftige ongeregeldheden.
 | | Montepuez |
Bij anti-regeringsdemonstraties zijn tientallen mensen omgekomen, vooral door politiegeweld. Een door Renamo georquestreerde opstand in Montepuez in de noordelijkste provincie Cabo Delgado, waarbij gewapende mannen probeerden zowel het lokale politiebureau als de radio te bezetten, liep uit op de arrestatie van zo’n honderd Renamo-aanhangers.
Die werden vervolgens in een veel te kleine politiecel opgesloten, waar ze zonder voedsel of water werden vastgehouden. Let wel: dit was in de heetste periode van het jaar. Na een week zijn daar tenminste 89 gevangenen door gebrek aan water en lucht gestorven. Het officiële onderzoek naar deze menselijke ramp leidde tot de arrestatie van enkele gevangenisbewaarders, maar de verantwoordelijken bleven buiten schot.
 | | De Nationale Verkiezingscommissie |
Socioloog en verkiezingsspecialist Luís de Brito zegt over het wantrouwen van Renamo: “Het is begrijpelijk dat Renamo zo reageert, al praat ik het geweld niet goed. Alle officiële instanties, het parlement en de politie, het Hooggerechtshof, tot aan de Nationale Verkiezingscommissie (CNE) en het Technisch Secretariaat voor de Administratie van de Verkiezingen (STAE), worden door Frelimo gecontroleerd (d.w.z. overal heeft Frelimo de meerderheid). Renamo heeft als enige uitweg om gehoord te worden, veel kabaal te maken. Daarom gooien ze af en toe met stoelen en tafels in het parlement, of maken ze een zitting onmogelijk door boe-geroep en veel lawaai. Renamo heeft geen enkele vreedzame manier ter beschikking om invloed uit te oefenen, ook al vertegenwoordigen ze bijna de helft van het electoraat.”
De Brito pleit daarom (en met hem vele andere Mozambicanen) voor een zo breed mogelijke waarneming van het verkiezingsproces, zowel door nationale als internationale waarnemers. “Het is uiterst belangrijk dat de komende verkiezingen transparant zijn, zodat elke partij het resultaat kan accepteren.” Daarbij spelen het Carter Instituut, het Nederlandse Instituut voor Meerpartijen Democratie (IMD), het Mozambicaanse Verkiezings Observatorium (waarin de Raad van Christelijke Kerken CCM), de Islamitische Raad, de Mozambicaanse Vereniging voor Democratie (AMODE) en het Centrum voor Democratie (CEDE) samenkomen) een belangrijke rol, naast de EU-missie en andere buitenlandse waarnemers.
Het gaat dan niet alleen om de waarneming op de twee verkiezingsdagen in de stemlokalen, maar het begint al veel eerder: erop toezien dat de verschillende partijen evenveel aandacht in de media krijgen, dat Frelimo geen staatsmiddelen (zoals het autopark) gebruikt in de campagne, dat de kiezersregistratie eerlijk verloopt en mensen ook op het verre platteland de kans krijgen zich te registreren, dat mensen niet omgekocht worden om voor de een of andere partij te stemmen.
Op een seminar in Beira j.l. mei, georganiseerd door AWEPA en IMD, hebben alle partijen een protocol ondertekend waarin voorgaande principes zijn opgenomen. Hoewel dit nog geen garantie is dat ze zich er daadwerkelijk aan houden, is het wel weer een stapje verder op weg naar echt vrije verkiezingen.
| |
|
|
|
| | | |
|
