Voormalig premier, PvdA-leider en FNV-voorzitter Wim Kok kent Nelson Mandela goed.

Wanneer heeft u hem voor het eerst ontmoet?

De eerste keer dat ik contact had met Mandela was een paar dagen voordat hij dat legendarische bezoek bracht aan Nederland in 1990 waarbij hij door tienduizenden mensen werd toegejuicht op het Leidseplein in Amsterdam. Ik was op dat moment te gast op een congres van de SPD, de Duitse sociaal-democratische partij in Düsseldorf, waar Willy Brandt toen nog aan het roer stond. Ook Mandela was daar te gast.

Mandela en Kok op de partijraad van de PvdA in de Meervaart in Amsterdam op 16 juni 1990

Ik heb altijd grote bewondering voor hem en voor het ANC gehad. Toen ik nog bij de FNV zat en later bij de PvdA hebben we de strijd voor de gekleurde medemens altijd gesteund en we hebben altijd goede contacten onderhouden met de vakbeweging in Zuid-Afrika en het ANC.

Op die bijeenkomst in Düsseldorf kon ik niet uitgebreid met hem praten, maar ik heb hem toen wel gevraagd of hij ook naar Nederland wilde komen. Nederland en alle bewegingen die zijn strijd tegen de apartheid steunden, zouden het erg op prijs zouden stellen als hij, op zijn rondreis door West-Europa die hij toen ondernam niet alleen de Scandinavische landen en Groot-Brittannië zou aandoen, maar ook Nederland. Het was namelijk oorspronkelijk niet zijn bedoeling om naar ons land te komen; Nederland stond niet op zijn lijstje. Tot mijn stomme verbazing heeft hij na overleg met zijn staf toen toch een dag uitgetrokken voor een bezoek aan ons land.


Hoe vaak heeft u hem ontmoet?

Ik weet het niet, maar het moet inmiddels in de tientallen keren lopen. Ik heb hem vaak zeer uitgebreid en privé gesproken. Ook toen hij nog geen president was en ik nog geen premier zagen we elkaar regelmatig. Onze gesprekken gaan altijd voor een deel over Zuid-Afrika. Hoe ontwikkelt het land zich; voor welke uitdagingen staat het? De apartheid is dan weliswaar voorbij, maar de strijd tegen de werkloosheid en het geweld zeker niet. Dat moet niemand denken.

Kranslegging op de Dam in Amsterdam, 11 maart 1999

Maar we spreken elkaar niet alleen over Zuid-Afrika. Mandela heeft ook veel belangstelling voor, en invloed op, ontwikkelingen elders in Afrika. Hij heeft zich bijvoorbeeld heel actief bemoeid met het conflict in het Grote Merengebied, bij Rwanda en Congo. Maar hij beperkt zich niet tot Afrika. Ook internationale ontwikkelingen hebben zijn belangstelling. Een gebied dat ik speciaal wil aanstippen zijn de activiteiten die hij heeft ontwikkeld ten aanzien van aids. Dat is zoals bekend een immens probleem in zuidelijk Afrika waar een zeer groot deel van de bevolking HIV-geïnfecteerd is. Mandela heeft zich er voor ingezet en zet er zich nog steeds voor in om het als probleem te erkennen en bespreekbaar te maken. Op het platteland is het moeilijk om aids aan de orde te stellen en mannen willen er vaak niet over praten. Hij heeft dat taboe doorbroken.


Beschouwt u Mandela als een vriend?

Vriend is zo’n groot woord. Ik koester warme gevoelens voor hem en ik ben blij dat hij me altijd opzoekt als hij in de buurt is. Het is iedere keer weer een hartverwarmende gebeurtenis om hem te ontmoeten.

Twee vaderfiguren, Amsterdam, 11 maart 1999

Hij heeft meer dan 25 jaar in gevangenschap doorgebracht en toch is hij ongebroken gebleven. Hij is er in geslaagd fier en gaaf te blijven en tegelijkertijd om te gaan met de verantwoordelijkheden die van hem werden vereist na zijn gevangenschap.

Er is geen spoor van verbittering bij hem te vinden; de lange periode van gevangenschap tekent hem niet. Met zijn positieve instelling is hij een voorbeeld voor al die mensen die zo snel kankeren. Hij is populair maar dat is niet iets wat hij zich ten doel stelt. Waar hij wel naar streeft is om zijn integriteit te behouden. Dat is gelukt. Hij is een eenvoudig mens gebleven die op voet van gelijkheid met iedereen omgaat. Hij is een vader voor ons allemaal.


(c) Willem Oosterbeek, 2004