[Foto: © Tsvangirayi Mukwazhi]

Als iets zich opdringt als centraal thema van de talloze anekdotes en belevenissen die je tijdens een verblijf in het land te horen krijgt, is het wel de heersende angst. Je merkt het aan de voorzichtigheid van de oppositie-activist die in een Wimpy-restaurant wacht tot het donker wordt. Dan pas durft hij naar zijn ouders, aangezien ze vele keren bezoek hebben gehad van de geheime dienst CIO.

Terwijl hij praat, zit hij met zijn rug tegen de muur, zodat hij de omgeving goed in de gaten kan houden. Of aan de ernst van de onderzoeker van het instituut voor opinie-onderzoek, die door 'oorlogsveteranen' in elkaar gemept is omdat hij en zijn collega's gegevens verzamelde op het platteland. Het blijkt ook uit de korte antwoorden van de lerares in een plattelandsschool, die zegt dat het in haar streek 'rustig' is, maar dan mompelt 'als je het me privé vraagt, is het een andere kwestie.' En die vervolgens bijna smeekt of ze terug mag naar de klas, omdat ze niet in gesprek met een vreemdeling gezien wil worden.

Walging is een al even toepasselijk begrip. Het bekruipt je elke ochtend wanneer je de lokale kranten openslaat. In de onafhankelijke bladen krijg je dit gevoel van de artikelen over het geweld en de statistieken. Alleen al in januari overleden zestien aanhangers van de oppositionele Beweging voor Democratische verandering (MDC): ze werden uit hun huis, van de fiets of uit de wagen gesleurd en hardhandig in elkaar geslagen. Het totaal sinds begin 2000 ligt volgens de MDC boven de 150 'eigen' activisten om, onder wie acht blanke boeren. Ook aan de kant van Zanu-PF vielen doden, zeker: een man of vijf.

Bij de staatskranten walg je al gauw van de minachting die de uitgever - dan wel het Ministerie van Informatie - tentoonspreidt voor het intellect van de burgers. Moeten de lezers echt geloven dat de oppositie van plan is het drinkwater van Harare te vergiftigen, een oorlog voorbereidt samen met het Britse leger en achter een miljoenenroof zit in Zuid-Afrika, om daarmee de campagne te financieren?

Sinds het referendum over de grondwet twee jaar geleden, is in Zimbabwe bijna permanent een verkiezingscampagne gaande.
Eerst betrof het de parlementsverkiezingen, nu de presidentsverkiezingen.
In die periode is wel iets veranderd: de intimidatie en het geweld zijn nu veelomvattender en beter georganiseerd, is het oordeel van de meeste betrokkenen. Je merkt het aan de campagne van de MDC: legde de partij in 2000 de nadruk op de economie, het vertrek van het Zimbabwaanse leger uit Congo en de corruptie, nu is de heersende wetteloosheid het hoofdpunt in de campagne.

President Mugabe heeft gezegd dat tijdens elke verkiezingscampagne incidenten plaatshebben, en noemde Engeland, the country he loves to hate, als voorbeeld omdat daar een kandidaat-politicus één klap uitdeelde aan een lastige omstander. Ook verwijzen Mugabe's apologeten graag naar periode voorafgaand aan de verkiezingen in Zuid-Afrika van 1994, toen er honderden doden vielen.

"En wat is er eigenlijk verkeerd aan om gewoon geen enkele dode te laten vallen tijdens een verkiezingscampagne?"

"En wat is er eigenlijk verkeerd aan om gewoon geen enkele dode te laten vallen tijdens een verkiezingscampagne?" vroeg collega Ish Mafundikwa tijdens een ontbijt in Harare, waar we het uiteraard over de verkiezingen hadden.

Veel gesprekken over de Zimbabwaanse verkiezingen eindigen in een wiskundige berekening. De uitslagen van de parlementsverkiezingen van 2000, waar de Zanu-PF-kandidaten bij elkaar 76.000 stemmen minder stemmen kregen dan de overige kandidaten gezamenlijk, dienen dan vaak als uitgangspunt. Er volgt dan een optelsom waaruit blijkt dat de MDC wint als Zanu-PF niet meer dan tien procent van de stemmen door fraude aan president Mugabe weet toe te voegen. Maar in het huidige Zimbabwe waagt niemand zich echt aan een voorspelling. Want niemand weet welke van de twee onbekenden in de berekening het zwaarst zal wegen: de factor 'angst' of de factor 'walging'.