|
|
 |
21 december 2004
Mozambique verkiezingsjournaal
Elma Doeleman
Al voor de uitslag officieel bekend werd gemaakt, eiste de oppositie nieuwe verkiezingen over zes maanden. Dit op grond van de vele “onregelmatigheden” die in een aantal districten zijn geconstateerd tijdens de verkiezingen. Plus allerlei fouten in het computersysteem dat de definitieve uitslagen oplevert. Dhlakama dreigt met oorlog. Is die dreiging reëel? Maputo, 21 december 2004
Accepteert Renamo de uitslag?
 | | Zie voor meer informatie het webdossier over de verkiezingen in Mozambique |
De officiële uitslag is als volgt: opkomst 43%; Guebuza 64 en Dhlakama 32%. Het parlement wordt met slechts deze twee partijen bezet: Frelimo heeft 160 zetels en Renamo 90. Volgens de wet had de uitslag al op 17 december bekend moeten zijn. Het werd al eerder duidelijk dat die deadline niet gehaald zou worden. Bij de telling op provinciaal niveau kwamen veel problemen met het computersysteem naar boven.
Dit opgeteld bij de vele problemen en “onregelmatigheden” tijdens de verkiezingsdagen, geeft de oppositie (Renamo) de nodige munitie om de verkiezingen ongeldig te verklaren.
De belangrijkste problemen
- In de provincies Tete, Cabo Delgado en Gaza zijn een aantal stembussen volgepropt met stemmen van niet-bestaande kiezers, soms waren er zelfs meer stembiljetten dan geregistreerde kiezers. Dit gebeurde in stemlokalen waar geen waarnemers of vertegenwoordigers van de oppositie werden toegelaten. Deze extra stemmen waren steevast voor Frelimo en haar kandidaat Guebuza.
- Een aantal stemlokalen is pas heel laat of helemaal niet opengegaan. Andere hebben domweg geen materiaal gekregen, zodat niemand kon stemmen. Dit in gebieden die merendeels achter Renamo staan.
- De correctie van het kiezersregister eerder dit jaar is erg onnauwkeurig en onvolledig gedaan. De definitieve lijsten zijn ook nooit bekend gemaakt. Daardoor kwamen veel mensen bij verkeerde stemlokalen, waardoor ze niet konden stemmen.
- In een aantal gevallen (zie vorige verslag) zijn kiezers en oppositieleden geďntimideerd om maar niet op Renamo te stemmen. Vlak voor en tijdens de verkiezingsdagen zijn ook Renamo-afgevaardigden (illegaal) gearresteerd, zodat ze niet in de stemlokalen aanwezig konden zijn om het proces te bewaken.
- In een aantal gevallen zijn stemmen voor Renamo ongeldig gemaakt door stafleden van de stemhokjes.
 | | Vrije en eerlijke verkiezingen? |
Computertelling
Maar ook bij het invoeren van de resultaten in de computers op provinciaal niveau is van alles misgegaan, zonder dat de CNE daarover opheldering heeft gegeven.
Na de verkiezingen en het ophalen van resultaten in het district Angoche, werd ik naar (provinciehoofdstad) Nampula gestuurd, om daar het telproces te bekijken. De waarnemers mochten niet in de zaal komen waar de technici de resultaten in de computers invoerden, maar in elke provincie zou een speciale kamer met een computer voor de waarnemers zijn om het proces te kunnen volgen. In Nampula werd deze computer pas anderhalve dag na het begin van de computertelling aangesloten, naar men zei omdat er een snoertje ontbrak.
Aanvankelijk leken de officieel ingevoerde resultaten overeen te komen met de gegevens die wij verzameld hadden. Maar toen wij een printer ter beschikking kregen, bleek bij het uitprinten van de parlementsresultaten een totaal andere uitslag uit de printer te rollen, met resultaten van verschillende stemlokalen door elkaar, niet genummerd, en niet te achterhalen waar de gegevens vandaan kwamen. Toen we opheldering vroegen aan de provinciale directeur van de STAE en haar technici, kregen we slechts geďrriteerde reacties en het antwoord dat ze het zelf ook niet wisten.
Toen ik een paar dagen later op verzoek van het Carter Center in Quelimane (hoofdstad van de provincie Zambezia) hetzelfde proces ging volgen, bleek dat dit probleem inmiddels was opgelost. Er deed zich echter een nieuw probleem voor, dat veel ernstiger implicaties kon hebben.
Het computersysteem gaf een veel hoger aantal stemlokalen aan dan in werkelijkheid bestonden. Aan de andere kant werden resultaten van een aantal bestaande lokalen niet geaccepteerd.
Dit probleem bleek systematisch in elke provincie voor te komen. In totaal zaten er 556 extra stemlokalen in het systeem. Bij een volledige opkomst zou dit 556.000 stemmen opleveren, maar zelfs bij een opkomst van 50% zou het aantal niet-bestaande stemmen erg hoog zijn.
Het is nog niet duidelijk of deze lijsten ook inderdaad gebruikt zijn om valse stemmen in te voeren, of dat het ook hier om een onopzettelijke “technische” fout gaat. Maar zelfs in dat laatste geval is het een stupiditeit van de eerste orde, die Renamo alleen meer reden geeft om de verkiezingsautoriteiten te wantrouwen.
 | | Tegen de afspraak zet Frelimo staatsmiddelen, zoals auto’s, in voor haar campagne |
Dominantie Frelimo
Zoals ik in een eerder bericht al schreef, het verschil in de uitslag tussen de twee belangrijkste opponenten is zo groot dat de overwinning van Frelimo en Guebuza buiten kijf staat. Met andere woorden, Frelimo had al die manipulaties en fraude helemaal niet nodig om te winnen. Met haar dominantie over het staatssysteem en het onbeschaamde gebruik van staatsmiddelen tijdens de campagne, in tegenstelling tot de povere middelen van Renamo, was de overwinning van tevoren een uitgemaakt zaak.
In een vroeg stadium werden de verkiezingen door onder meer de Europese Unie tot “vrij en eerlijk” verklaard, maar deze week hebben zowel de EU als het Carter Center een veel kritischer verklaring afgegeven. Het is duidelijk dat deze verkiezingen volgens de principes die de SADC landen in augustus met elkaar hebben afgesproken, niet transparant en eerlijk zijn geweest.
Over de uitslag is echter geen discussie. Frelimo heeft een overweldigende meerderheid behaald, die zelfs zonder fraude overeind zou blijven. Na dagenlange bemiddeling door het Carter Center, heeft Dhlakama uiteindelijk een gesprek met het Nationale Waarnemingscentrum geaccepteerd. Doel was om uit te leggen wat de parallele telling door de waarnemers precies inhoudt en welke methodes zijn gebruikt, in de hoop hem ervan te overtuigen de uitslag te accepteren. Hoewel Dhlakama het werk van de waarnemers prees, bleef hij bij zijn mening dat de gegevens die zij hebben gebruikt, op fraude zijn gebaseerd. Hij kon niet uitleggen waarom in bijna alle gevallen zijn Renamo-afgevaardigden toch medegetekend hadden voor de resultaten.
Frelimo vormt al dertig jaar, sinds de onafhankelijkheid in 1975, de regering. Binnen Frelimo vind je de meest corrupte mensen, die zich inlaten met wapen- en drugshandel en algemeen de corruptie in het staatsapparaat bevorderen. Maar binnen Frelimo vind je ook de mensen die het hardst vechten tegen deze misstanden en de ontwikkeling van de bevolking een warm hart toedragen.
En nu Guebuza
 | | Guebuza: rijk dankzij het eenden fokken |
De grote vraag is: wat gaat de nieuwe president, Armando Guebuza, doen? Een van zijn grootste beloftes is om een eind te maken aan de corruptie. Hij behoort tot de grootste zakenmannen van het land, met belangen in een ontelbaar aantal ondernemingen. Zelf zegt hij dat hij zijn rijkdom te danken heeft aan het fokken van eenden. Dat levert alleen lachsalvo’s op onder Mozambicanen.
Maar feit is, dat hij rijk is. Dat hij het daarom niet nodig heeft om illegaal nog meer rijkdom te verzamelen. En hij staat uit vroegere (marxistische) tijden bekend als een harde leider, die niet schroomt om onpopulaire maatregelen te nemen om “ het volk” te disciplineren. Internationaal heeft hij goede zakencontacten, die misschien tot meer investeringen kunnen leiden.
Een vriend van mij had vorige week gesprekken met enkele hard-core Frelimo-leiders van het eerste uur. Toen hij vroeg waarom Frelimo niet een wat meer inclusieve politiek volgt, waarbij Renamo niet geheel uitgesloten wordt van de besluitvorming, was het antwoord: “Kijk naar Zuid-Afrika. Daar is langzamerhand alle oppositie opgenomen in het ANC. Guebuza wil juist oppositie, dat is goed voor het land.”
Waarde van verkiezingen in Mozambique
Door mijn intensieve betrokkenheid als waarnemer bij de verkiezingen, ben ik versterkt in de overtuiging dat verkiezingen in een land als Mozambique eigenlijk maar een klein moment zijn. Er wordt wel veel geld aan besteed, en ook de internationale waarneming kijkt niet op een dubbeltje (al heb ik er persoonlijk geen cent aan verdiend).
Maar in Mozambique gaat het om andere zaken. Serieuze ontwikkeling. Toegang tot de wereldmarkt. Zeggenschap over het eigen economische beleid. Versterking van vrouwen over de hele linie. Autochtone aanpak van de aidsepidemie. Invloed van burgerorganisaties op het regeringsbeleid ter bestrijding van de armoede. Toegang tot informatie voor media en burgers. Garanties op het uitvoeren van de wet.
Zolang deze kwesties niet de programma’s van politieke partijen bepalen, en zolang verkiezingen met machtsvertoon en fraude gepaard gaan, lapt de meerderheid de stembusgang aan haar laars.
| |
|
|
|
| | | |
|
