|
|
 |
23 november 2004
Mozambique verkiezingsjournaal
Elma Doeleman
Ondanks aanhoudende gewelddadige incidenten verspreid over het land, verloopt de verkiezingscampagne over het algemeen rustig. Maar vooral regeringspartij Frelimo houdt zich niet aan de richtlijnen van goed gedrag voor de verkiezingen, die zijzelf samen met de andere partijen eerder dit jaar heeft opgesteld en ondertekend. Nampula, 20 november 2004
 | | Zie voor meer informatie het webdossier over de verkiezingen in Mozambique |
Zo klagen andere partijen dat Frelimo regeringsauto’s gebruikt in de campagne en daarom zulke lange verkiezingscaravaans heeft. De partij zegt zelf dat al die auto’s door hun sympathisanten zijn uitgeleend, maar de mensen zijn sceptisch: eerder geloven ze dat de transportmiddelen voor de gelegenheid zijn overgespoten, zodat ze niet als staatsauto’s herkend worden.
President Chissano houdt zogenaamde afscheidsbijeenkomsten met allerlei maatschappelijke groeperingen, waarbij hij terugblikt op de 18 jaar van zijn presidentschap en de mensen oproept op zijn opvolger, Armando Guebuza, te stemmen. Zelfs tijdens de bijeenkomst met religieuze leiders van katholieke, protestantse en moslimsignatuur zei hij: “Ik weet wel dat jullie in je gebedshuizen niet over politiek praten, maar voor deze keer moet je je volgelingen toch maar oproepen om op Frelimo en Guebuza te stemmen”. De voorzitter van de provinciale Raad van Kerken (CCM) in Nampula noemde dit een “triest dieptepunt” in de loopbaan van de president.
Chissano is populair bij grote delen van de bevolking, omdat hij een einde aan de burgeroorlog heeft gemaakt. Toen de partij zijn opvolger als presidentskandidaat koos, had hij echter andere voorkeuren en dat merk je tijdens deze campagne. De beste manier om zijn populariteit uit te buiten zou zijn om samen met Guebuza op campagne te gaan en hem overal persoonlijk voor te stellen als zijn opvolger. De twee trekken echter voortdurend gescheiden op in hun pogingen om stemmen te trekken. De enige uitzondering was afgelopen week, toen Chissano Guebuza vergezelde naar Gaza, de zuidelijke provincie waar Frelimo traditioneel de absolute hegemonie heeft en waar ook praktisch al haar leiders vandaan komen.
Tijdens een training aan lokale verkiezingswaarnemers in Nampula, wordt duidelijk dat dit nog niet zo’n eenvoudig vak is. Het grootste probleem is: hoe kun je echt onpartijdig zijn? Deelnemers uit alle districten van de provincie vertellen eerst hoe in hun district de verkiezingsvoorlichting is verlopen. Iedereen had een fiets gekregen en een beetje geld om een hutje te bouwen van waaruit het werk gedaan kon worden. Die hutjes werden volgeplakt met posters die de mensen oproepen te gaan stemmen. Men ging ook op huisbezoek en belegde wijkbijeenkomsten, waar via theater het hoe en waarom van de verkiezingen werd duidelijk gemaakt en pamfletten uitgedeeld. Volgens de deelnemers was de opkomst groot, en men verwacht dat dit jaar veel meer mensen gaan stemmen dan in 1999.
Hierna buigen de deelnemers zich eerst over het Handboek voor Verkiezingswaarneming, waarna ze in groepjes discussiëren. Mag je iets aannemen van de partij-afgevaardigden in het stemhokje, al is het maar een broodje of een sigaret? “Dat ligt eraan”, zegt een vrouw, “als ze me een naald aanbieden dan hoef ik die niet, maar tegen een auto zeg ik geen nee”. Hoewel dit als grapje bedoeld is, grijpt haar meer ervaren buurman meteen in door te zeggen: “Dan ben je nu gediskwalificeerd als waarnemer”. Later legt de cursusleider uit dat je echt niets van de partijmensen mag aannemen, zelfs geen water of een lift. “Jullie gebruiken die fietsen maar, en water neem je van huis mee”.
Een andere deelnemer brengt een dilemma naar voren. “Nu, tijdens de kiezersvoorlichting, kunnen we wel onpartijdige informatie geven. Maar hoe is dat op de dag zelf, als je zelf net gestemd hebt en alle emoties voor jouw partij hoog opspelen? Ga je dan niet stiekem proberen mensen in de rij te beïnvloeden?” Aan het eind verzekert iedereen toch heus geheel neutraal te zullen observeren en zich bewust te zijn van de grote verantwoordelijkheid.
Er zijn in totaal bijna 13.000 stemlokalen in het land, een derde meer dan in 1999. Met de 2500 lokale en de paar honderd buitenlandse waarnemers lijkt het onmogelijk om elk kieslokaal te observeren. Het is zelfs onwaarschijnlijk dat de politie voldoende mensen kan inzetten om de veiligheid van de staf overal te bewaken.
In een speciale zitting van het parlement afgelopen dinsdag is op de valreep nog een nieuwe grondwet aangenomen. Volgens de betrokkenen “geen ideale, maar de mogelijke grondwet”, tot stand gekomen na veel onderhandelingen tussen Frelimo en Renamo. Een van de belangrijkste nieuwigheden is dat er vanaf 2008 gekozen provinciale raden zullen zijn, met dezelfde verhouding tot de provinciale regering als het nationale parlement heeft tot de president en de centrale regering. Voor Renamo is dit een belangrijk punt, omdat zij gewoonlijk in een aantal provincies de meerderheid behaalt, maar dit niet vertaald ziet in enige macht. De provinciale gouverneurs blijven echter door de president aangewezen, waardoor een aantal provincies in de toekomst een gouverneur van de ene en een parlement van de andere partij zullen kennen. Hoe dat moet gaan werken, weet nog niemand.
Een andere verandering is dat de president niet langer immuniteit geniet: als tweederde van het parlement ervoor is, kan hij voor de Hoge Raad worden gedaagd in geval van verdenking van misdaden tijdens zijn mandaat.
Tenslotte een voorbeeld van een tv-spotje om op te roepen te gaan stemmen. Een man komt bij een curandeiro (“ziener”) en zegt: “Ik wil wat horen over de verkiezingen”. De curandeiro kijkt hem vreemd aan: “Verkiezingen?” “Ja, wie gaat er winnen?” De curandeiro gooit tot drie keer toe zijn schelpjes en steentjes op een doek, terwijl hij steeds heviger transpireert en zijn klant steeds bezorgder kijkt. Tenslotte zegt de curandeiro: “Ik kan het niet zien. De stemming is geheim”. De klant glimlacht breed en staat opgelucht op. Waarna een stem zegt: “Laten we allemaal gaan stemmen op 1 en 2 december”.
| |
|
|
|
| | | |
|
