Malawi nog steeds een 'één-radio-staat'.

zaterdag 15 augustus, Liwonge - Malawi

Nog geen veertig procent van de 11 miljoen Malawianen kan lezen en daarvan bevind de grote meerderheid zich nog rond de grote steden Lilongwe, Blantyre, Mzuzu en Zomba. De 8 miljoen die op het platteland wonen hebben wèl allemaal een radio in de familie. Geen wonder, dat de regering van president Bakili Muluzi, in het debat over persvrijheid, dat hier momenteel woedt, de radio maar liever buiten beschouwing laat. Zijn niet ongegronde vrees om volgend jaar de verkiezingen te verliezen speelt daarbij zeker een rol. Het lijkt erop, dat de macht hem inmiddels zo goed smaakt, dat hij er geen been in ziet zijn voorganger Banda (30 jaar absolute macht!) een poosje te imiteren. Draconische wetten    "Hoewel de nieuwe grondwet in artikel 36 duidelijk het recht van 'de pers' om zich te informeren en vrijelijk te publiceren vastlegt, hield de regering tot voor kort vast aan de oude Malawi-Broadcasting -wet van de vroegere dictator Banda", vertelt Bentry Mndhluli, directeur van de Malawiaanse afdeling van het Media-institute for Southern Africa (MISA). "Al met al zijn wij bezig om 41 oude knevelwetten van het vroegere regime aan de grondwet te toetsen en langzamerhand te vervangen. Dat is niet zo makkelijk, want als we er al met de deskundigen van de onafhankelijke 'Law commission' in geslaagd zijn om een wetsvoorstel te formuleren, dan moet die alsnog door het parlement worden behandeld. En dan heeft de regeringspartij opeens veel minder belang bij de vrijheid van meningsuiting, dan voor onze 'wende'. En de oppositie denkt: 'morgen zitten wij in de regering!'. Na enkele jaren touwtrekken zijn we er nu eindelijk in geslaagd met consensus een algemene 'communications-bill' te formuleren, waarin ook vrijheid voor de radio is vastgelegd. Maar we houden ons hart vast als die in september a.s. in het parlement behandeld wordt." Al ziet het er naar uit, dat het legale kader rond de vrijheid van meningsuiting in Malawi een van de mooiste van de regio kan worden, in de dagelijkse politiek komt al gauw de rioollucht naar boven: verleden week woensdag opende Minister van Justitie Fachi, die hier gemakshalve ook maar Procureur-Generaal is (een mooie baan voor Docters van Leeuwen?) het 'Human Rights Resource Centre', een samenwerkingsverband van de meeste mensenrechtenorganisaties in het land. En wat doet de goede man bij deze feestelijke gelegenheid? Hij deelt de hele verzamelde menigte activisten een oorvijg uit door in zijn openingsspeech te dreigen kranten te sluiten, die ongefundeerde artikelen plaatsen! Aan wie dat ter beoordeling is, zei hij er maar even niet bij. Radio Malawi    Radiozenders hoeft hij alvast niet te sluiten. Los van het feit, dat Malawi geen televisie kent (en de beloofde zender al 3 jaar niet van de grond komt), de twee radiozenders zijn nog volledig onder controle van de regering. Daarvoor wordt nog steeds de oude wet gebruikt, die de minister van 'informatie' de absolute zeggenschap geeft over de twee radiozenders. Wat dat betekent ondervond begin dit jaar Molland Nkata, voorzitter van MISA en directeur 'nieuws en actualiteiten' van Radio Malawi: "Ik werk al vierentwintig jaar bij de radio, onder Banda als gewoon redacteur, hoewel ik zowel een Mastersgraad in de journalistiek heb behaald in Nairobi, als later in Iowa in de VS. Gelukkig studeerde ik de laatste drie jaar van Banda's regering in het buitenland: toen ik terugkwam was de liberalisatie op gang en kon ik de post van directeur krijgen. Vanaf dat moment was het uit met de vroegere praktijken, en konden al mijn redacteuren openlijk kwijt wat ze wilden zeggen. Wij organiseerden programma's als 'meet the press', waarin journalisten van geschreven media hun verhaal kwijt konden, en elke dag gaven wij een overzicht van wat alle kranten, regering of oppositie, schreven. Hoewel officieel de radio onder regeringscontrole staat, werd mij aanvankelijk niets in de weg gelegd. Het was een mooie tijd rond de verkiezingen en direct daarna! Iedereen genoot van de nieuwe openheid: je hoefde tijdens de grootste droogte niet meer net te doen of het water met bakken uit de lucht viel, en niet meer te herhalen wat banda of zijn ministers zeiden, ook al wist je dat het de grootste leugens waren. Eindelijk had ik het gevoel, dat ik niet voor niets gestudeerd had, en eerlijk gezegd snap ik nu niet meer, hoe ik voor mijn studie bij de radio heb kunnen functioneren. Maar eind 1996 begon het klimaat te veranderen: er werd een nieuwe algemeen directeur radio benoemd, die zijn opdrachten rechtstreeks van de minister kreeg. Dat was ook in de tijd, dat de regering er toe overging alleen nog maar te adverteren in regeringsgezinde kranten en een redacteur van het regeringsblad Weekly News ontslagen werd omdat hij nota bene een ingezonden brief had geplaatst van een lezer die kritiek had op de regering! Ook mij begon men steeds meer dwars te zitten: had ik aanvankelijk de hele opzet voor Radio-2 gemaakt, de zeggenschap daarover werd mij eind vorig jaar afgenomen. Toen ik uiteindelijk in januari mee had gedaan aan een workshop van MISA in Malawi en op 3 mei een MISA-seminar over 'Freedom for the airwaves' had medegeorganiseerd hier in Malawi hebben ze me met onmiddelijke ingang gedegradeerd tot gewoon redacteur. Ik heb drie maanden later de beroepszaak gewonnen, omdat ik kon aantonen, dat het enige feit dat men op mij tegen had was, dat ik altijd regering en oppositie evenveel aan het woord liet. De mensen van mijn afdeling vonden het prachtig, dat ze mij terug hadden: het was een grote puinhoop geworden ondertussen. Toen ik weer terug was op mijn werk, kon de minister blijkbaar zijn verlies niet verkroppen: ik werd met onmiddelijke ingang 6 jaar vervroegd gepensioneerd. Nu is er niet eens een nieuwsafdeling meer, alleen een controller namens de regering. Ik wacht nu eerst op de ontvangst van mijn pensioen, dan ben ik van plan opnieuw te proberen mijn ontslag aan te vechten. Ze stelden ook, dat ik teveel dronk, maar mijn opvolger drinkt nog meer dan ik!" Wittebroodsweken    Dat ook op Nkata's woorden nog wel een en ander is af te dingen (boze tongen fluisteren, dat hij wel degelijk nog steeds een aanhanger van Banda's partij is) past helemaal in de vroeggeboren Malawiaanse democratie. Shyley Kondowe - èèn van de bekendste Malawiaanse voorvechters van de democratie (hij was voorzitter van een soort overgangsraad na Banda) - zegt daaarover: "De pers volgt nog steeds de agenda van de politici; ze spelen onder een hoedje met de ene of met de andere partij, op een enkeling zoals de Chronicle na begrijpen ze nog steeds het verschil niet tussen politieke acties en commitment met het democratiese proces. De media hebben in dit land een grote kans gemist in de eerste jaren na Banda: 'in de wittebroodsweken moet je je huis schoonmaken' zegt een Malawiaans spreekwoord." Community Radio    De enige positieve ontwikkeling op radiogebied is het onlangs verstrekken van een zendvergunning aan MAMWA, de Malawi Media Women Association, voor een project van Unesco in Monkey bay, een township aan het meer van Malawi in het zuiden. Het hele project was al drie jaar in voorbereiding, Unesco leverde al een jaar geleden alle apparatuur af, de vrouwen uit de omgeving wilden niets liever dan radio maken, de studio was al gebouwd door de mensen zelf....maar er kwam maar geen zendvergunning van het ministerie van informatie. Dat is op zichzelf niet zo wonderlijk: er bestaat nog steeds geen regeling voor het verstrekken van vergunningen, zoals in Zuid-Afrika, waar daar een onafhankelijke autoriteit (IBA) voor is opgericht. Verbazingwekkend was ondertussen wel, dat twee hoge ambtenaren en de zoon van een minister een vergunning kregen voor een commerciële zender. "Ik wist niet wat ik hoorde, toen opeens de vriendjes van de minister zelfs een commerciële vergunning kregen!", zegt Patricia Chipungo, voorzitster van MAMWA."Ik heb meteen een brief op poten naar de President geschreven, dat dit echt niet kon. Drie dagen later kreeg ik een uitnodiging om te komen praten, en de President verzorgde vervolgens persoonlijk een vergunning voor de zender. Wij zijn natuurlijk helemaal niet politiek, en het is wel een beetje een Public Relations-aktie van hem, maar toch kunnen we nu mooi beginnen. We mogen echt een volledig programma maken: praatprogramma's, muziek, verzoekplaten, maar ook nieuws: voor de touristen doen we elke dag een Engels nieuwsbulletin. De 14 vrouwen, die nu door onze Zimbabweaanse zusterorganisatie worden getraind, zullen vooral de zender in de lucht houden. We hebben nog geen geld voor nieuws en actualitieten, maar daar gaan we zeker aan werken. We gaan eerst maar open: op 16 september zijn we in de lucht." Hoewel het spel zeker niet geheel volgens de regels gespeeld is, valt te hopen, dat er nog veel initiatieven voor community-radio met een vergunning beloond worden de komende tijd. Dat lijkt voorlopig de enige manier om een eind te maken aan de 'één-radiostaat'.

< NIZA | Voorpagina

< artikel 2 | artikel 4 >