Willen muzikanten over politiek zingen? Een oudgediende, gitarist Joshua Dube, geeft een typerend antwoord: "Natuurlijk. Maar dat kunnen ze niet omdat ze bang zijn voor de regering." Een muzikant die momenteel in de lift zit, sluit daarbij aan: "Over politiek wil ik niet praten of zingen. Je bent zo weg. Ze kunnen in je verleden gaan wroeten." De angst voor tegenmaatregelen van de regering is voor de meeste muzikanten voldoende om politieke teksten voor alle zekerheid achterwege te laten.

external link: The ngo network alliance project - an online community for Zimbabwean activists http://www.kubatana.net/index.htm Thomas Mapfumo is Zimbabwe's king of chimurenga (struggle) music. His latest release Chimurenga Rebel has recently been banned by the Zimbabwe Broadcasting Corporation. To listen to the MP3 version of his song - Moto Uyo click here. For more Mapfumo protest songs, click here. Email the ZBC (Zimbabwe Broadcasting Corp) and PROTEST!

Dat geldt niet voor Thomas Mapfumo, de belangrijkste moderne popmuzikant van Zimbabwe. Hij klom op door het zingen van songs met politieke boodschappen. Maar dat was in de jaren zeventig, tijdens het onderdrukkende blanke bewind. Mapfumo werd in 1979 korte tijd door de Rhodesiërs vastgezet, maar hij verliet de gevangenis als een nationale held toen de bevrijdingsstrijd een paar maanden later voorbij was.

Met zijn song Corruption uit 1988 begon Mapfumo zijn pijlen te richten op de fiasco's van de leiders van Zanu-PF, dezelfde mensen die hij daarvoor aan de macht had helpen brengen. Vervolgens, toen het leven in de jaren negentig voor iedereen moeilijker werd, ging Mapfumo zich nog meer vrijheden veroorloven. In 1999, een paar maanden voor de parlementsverkiezingen, bracht hij twee songs uit, Mamvemve ('Kapot') en Disaster, waarin hij ronduit zei dat de regering het land kapot had gemaakt.

Mapfumo's geregelde optredens werden een soort informele propagandabijeenkomsten voor de nieuwe oppositiepartij, de Beweging voor Democratische Verandering (MDC). Mapfumo verdween niet zelf, maar een tijd lang verdwenen zijn songs van de staatsradio - de enige die in Zimbabwe mag uitzenden.

Na felle protesten waren de songs al gauw weer terug op de radio, maar de boodschap was overgekomen. Na anonieme dreigementen en rechtstreekse pesterij - in concreto het in beslag nemen van vier auto's die hij zogenaamd illegaal zou hebben aangeschaft - verhuisde Mapfumo in juli 2000 met zijn gezin naar de Verenigde Staten. Sindsdien is hij nog maar twee keer kort teruggeweest in Zimbabwe.

De scheiding van zijn fans thuis valt Mapfumo zwaar. Volgens hem is hij het slachtoffer van een campagne om hem het zwijgen op te leggen. "Het was een volkomen georkestreerde kwestie," vertelde hij kort geleden. "Vrienden vertelden me dat de autoriteiten gewoon gezocht naar iets waarmee ze me konden pakken."

In Zimbabwe zitten muzikanten hem intussen te knijpen. Een andere oudgediende in de popmuziek, zanger Oliver Mtukudzi, werd grondig onder de loep genomen toen hij eind 2000 een song uitbracht onder de titel Wasakara ('Je bent versleten'). Mtukudzi zegt zelf dat zijn song bespreekt dat je het moet accepteren als je ouder wordt, maar zijn fans vatten het op als een oproep aan de 77-jarige president Mugabe om op te stappen. Mtukudzi houdt vol dat hij met zijn song geen politieke boodschap in de zin heeft.

Maar een vooraanstaande deejay van de radio bracht onder woorden wat veel mensen denken: "Oliver zou het gewoon rechtuit moeten zeggen. Als je op dit moment zingt 'Leg je erbij neer, je bent versleten', dan moet je wel erg naïef zijn als je denkt dat de mensen dan niet hun conclusies trekken. Hij kan zeggen wat hij wil, maar het is een politieke song."

De manipulatie door de overheid van muzikanten neemt verder toe. Een deejay die een nieuw liedje van Mapfumo draaide met de titel Masimba - Strength to Overcome werd gebeld vanuit het kantoor van de president, dat hij dat niet mocht. Een veeg teken is dat Andy Brown, ooit bijna net zo'n moedige zanger als Mapfumo, nu in zijn liedjes de lof zingt van de illegale naasting van blanke boerderijen door de regering.

In maart 2001 vertelde Brown nog dat hij werd lastig gevallen omdat hij zong over het lijden en de armoede van het volk, en dat hij van plan was het land te verlaten tot er een nieuwe regering zou zijn. Maar sinds mei, toen hij met overheidsgeld een project in een opnamestudio kon financieren, slaat Brown een heel andere toon aan. Nu ondersteunt hij de boerderijbezettingen.

Curieus is dat minister van Voorlichting Jonathan Moyo onlangs een eigen album lanceerde. Onder de titel Third Chimurenga (Derde Revolutie) bejubelen bekende Zimbabwaanse muzikanten de omstreden landhervormingen. De minister, die ooit muziek studeerde en bij diverse nummers gitaar speelt, heeft oude liederen uit de tijd van de bevrijdingsstrijd voorzien van nieuwe propagandateksten.
Kansrijk lijkt deze bestorming van de hitlijsten niet.