Crisis in Zimbabwe

crisis in Zimbabwe: internet links

Het regime in Zimbabwe loopt op haar laatste benen. Na jaren van alleenheerschappij van de ZANU-PF heeft de bevolking van Zimbabwe genoeg van de voortdurende economische crisis, de repressie en van de betrokkenheid bij de uitzichtsloze oorlog in Congo. Al in februari sprak de meerderheid zich in een referendum uit tegen een herziening van de grondwet die de macht van president Robert Mugabe aanzienlijk zou hebben versterkt.

zaterdag 1 april werd journaliste en politiek activiste Grace Kwinjeh tijdens een demonstratie door de Zimbabwaanse oproerpolitie opgepakt. Maandag 3 april werd zij weer vrijgelaten. Grace Kwinjeh bezocht in september 1999 samen met de oppositieleden Morgan Tsvangirai en Arnold Payne op uitnodiging van NiZA Nederland en andere Europese landen.

Het NiZA heeft de laatste twee jaar nauwe banden aangeknoopt met de Zimbabwaanse oppositie. In 1999 organiseerde NiZA voor drie leden van de National Constitutional Assembly (NCA) een tournee langs verschillende Europese hoofdsteden. Morgan Tsvangirai, Grace Kwinjeh en Arnold Payne spraken met vele Europese politici, beleidsmakers en opinieleiders. NiZA directeur Peter Hermes heeft in de laatste twee jaar veelvuldig contact gehad met oppositieleider Morgan Tsvangirai. Hij volgt de ontwikkelingen in Zimbabwe op de voet en heeft dagelijks contact met leden van de oppositie.

Hoe ernstig is de crisis in Zimbabwe?
Peter Hermes: Heel ernstig. Wat er speelt is een politieke kwestie en geen landhervormingskwestie. Er is sprake van een desperate poging van een dictator om aan de macht te blijven. Hij is bereid daartoe veel geweld te gebruiken. Onder druk van de internationale gemeenschap is een einde gekomen aan het geweld tegen de blanke boeren. Maar de zwarte landarbeiders en leden van de oppositie worden geïntimideerd, in elkaar geslagen en vermoord. Ik verwacht dat het geweld de komende maanden alleen maar toeneemt.

Hoeveel gevaar loopt de oppositie?
Iedereen die zichzelf kenbaar maakt als lid van de oppositie loopt gevaar. Morgan Tsvangirai wordt doorlopend geschaduwd door veiligheidsagenten. Hij krijgt veel informele doodsbedreigingen. Ondanks dat de oppositie, op een enkele krant in Harare na, geen toegang heeft tot de media, vindt zij veel aanhang.

Robert Mugabe regeert Zimbabwe al twintig jaar met ijzeren hand. Waarom is er nu voor het eerst echt sprake van een politieke crisis?
Omdat in februari een referendum plaats vond over de herziening van de grondwet. In de herziening werd de macht van de president bevestigd. De Zimbabwaanse bevolking verwierp het referendum. Dit is de eerste keer dat Mugabe een nederlaag leed. Hij dacht zelf nog dat 90% van de kiezers voor het referendum zou stemmen. Sindsdien is er sprake van een politieke crisis. Zeker omdat er parlementsverkiezingen waren gepland in april. Die worden nu steeds uitgesteld en zullen vermoedelijk plaats vinden in augustus.

Is het niet ironisch dat voorgangers van NiZA de ZANU-PF in het verleden gesteund hebben in de strijd tegen het blanke regime van Ian Smith, terwijl NiZA nu zo uitdrukkelijk de kant lijkt te kiezen van de oppositie?
Ja, dat is inderdaad opmerkelijk. We hebben in het verleden ZANU en ZAPU gesteund, omdat zij streden tegen de overheersing van een blanke minderheid. In die tijd werd ook voor het ideaal van een eerlijke grondverdeling gevochten. NiZA onderschrijft dit soort idealen nog steeds. Maar het is Mugabe en zijn corrupte kliek die deze belofte niet heeft ingewilligd. Zij hebben het land in twintig jaar naar de afgrond gebracht. Dat is de reden dat wij nu de oppositie steunen.

Welke invloed heeft de crisis op andere landen in Zuidelijk Afrika?
Zuid-Afrika is uiterst gevoelig voor de crisis in Zimbabwe omdat deze kan overslaan naar het eigen land. Uit een enquete is gebleken dat de meerderheid van de zwarte bevolking in Zuid-Afrika achter de landbezettingen in Zimbabwe staat. Hetzelfde scenario is ook in Zuid-Afrika denkbaar en misschien ook wel in Namibië. Maar president Thabo Mbeki opereert voorzichtig. Te scherpe kritiek op Mugabe van de politieke en economische 'reus' in Zuidelijk Afrika kan een averechts effect hebben en de steun in Zimbabwe voor Mugabe juist versterken.

Maar het is toch waar dat blanke boeren onevenredig veel land bezitten?
Zeker. In totaal bezitten de 4.500 blanke boeren in Zimbabwe 11 miljoen hectare grond. Ze bezitten 50% van al het vruchtbare land. Er heersen vaak nog feodale toestanden op de boerderijen. De landarbeiders krijgen slecht betaald en wonen veelal in townships. Er moet wat veranderen. Ook de Commercial Farmers Union (CFU), de vakbond van de veelal blanke boeren, is voorstander van herverdeling. Ze willen alleen wel gecompenseerd worden voor alle investeringen die ze hebben gedaan. Maar ik wil nogmaals benadrukken dat de landkwestie los moet worden gezien van de politiek in Zimbabwe.

Wat doet NiZA op dit moment concreet?
Allereerst onderhouden we intensief contact. We zijn bezig met de voorbereiding van een Zimbabwaanse missie naar Nederland. Het gaat om leden van de Zimbabwe Council of Churches (ZCC), de vakbond ZCTU en de NCA. Tezamen vertegenwoordigen zij het maatschappelijk middenveld in Zimbabwe. Verder heeft NiZA een groep gevormd met Amnesty International, Hivos, Icco en Novib om gezamenlijk acties te kunnen ondernemen. NiZA speelt hierin een belangrijke rol.