Opheffen? Doorgaan?

Jan Nico Scholtens parlementariërs-organisatie AWEPA(A) besloot door te gaan

Ook de vraag naar de toekomst van de diverse organisaties drong zich na de vrijlating van Mandela op. Voor de gespecialiseerde KZA/Kairos-dochter het Shipping Research Bureau lag het helder: zit ons werk erop, dan stoppen we. Oliesancties raakten, juist bij de mogendheden die bij Zuid-Afrika altijd hadden geaarzeld, in de mode - tegen Irak, Haïti, Joegoslavië. Maar nadat eerder het onderzoek voor de Zuid-Afrikaanse kolenboycot, dat het SRB er een tijd bij had gedaan, was stilgelegd, hield het bureau ermee op toen de VN eind 1993 het olie-embargo tegen Zuid-Afrika ophief. In de rij van geleidelijk ingetrokken VN-maatregelen waren het olie- en het wapenembargo als strategische sancties het langst gehandhaafd.

Voorloper van NiZA

Ook de AABN sloot haar deuren na de Zuid-Afrikaanse verkiezingen in 1994: "...een actiegroep die overbodig is heft zichzelf op. 23 jaar AABN, het is mooi geweest!" Opvolger werd het Instituut voor Zuidelijk Afrika, dat in maart 1995 een principeakkoord sloot met de oude rivalen/bondgenoten van het KZA en de Eduardo Mondlane Stichting. De groepen zouden uiteindelijk in 1997 fuseren tot het Nederlands instituut voor Zuidelijk Afrika. Het KZA werkte tot die tijd door op de ingeslagen post-apartheidsweg.

Prins Hendrikkade 33: het gebouw waar NiZA tot 2007 gevestigd was

Kairos bleef als onafhankelijk informatie- en documentatiecentrum bestaan, en bleef wederopbouw-projecten in Zuid-Afrika steunen. In 2002 viel alsnog het doek - niet dat het werk af was, maar het geld was op. Van de overige comités en groepen waren in 1991 DAF Nederland en SuZA al gestopt. BOA hield niet lang het hoofd boven water als anti-racismeorganisatie en stopte in 1992. Het werk van LOTA, vanaf 1993 Gemeentelijk Platform Zuidelijk Afrika, werd overgenomen door de Vereniging Nederlandse Gemeenten.



April 1994: de overwinning

Speciale gezamenlijke uitgave Amandla en Anti Apartheidskrant voor de eerste democratische verkiezingen

De onderhandelaars in Zuid-Afrika waren eruit: op 27 april 1994 zouden de eerste democratische verkiezingen worden gehouden, die het einde van de officiële apartheid markeerden. De Nederlandse anti-apartheidsbeweging maakte zich op voor een laatste grote steuncampagne.

In het kader hiervan kwam Mandela in februari 1994 hoogstpersoonlijk naar het Hilversumse Mediapark, voor een live-uitzending van de VARA met vedetten als Ruud Gullit, PvdA-leider Wim Kok en diverse artiesten: ‘Geef Zuid-Afrika een eerlijke kans’.
Eigenlijk luidde de leuze ‘Geef Mandela een stem’, maar het avondvullende tv-programma mocht officieel geen al te directe steunbetuiging zijn aan één partij. Het opgehaalde geld ging naar ‘politiek onafhankelijke’ organisaties in Zuid-Afrika; de actievoerders zorgden wel dat die alle met het ANC sympathiseerden.

Poster van de tentoonstelling 'Nederland tegen Apartheid'

In Amsterdam opende kort voor de Zuid-Afrikaanse verkiezingen de tentoonstelling ‘Nederland tegen Apartheid’. Deze zou later verhuizen naar Zuid-Afrika. Zo konden ook de Zuid-Afrikanen kennis nemen van de inspanningen van de Nederlandse anti-apartheidsbeweging, door De Anti Apartheidskrant gekscherend aangeduid als
"dat indrukwekkende conglomeraat van comités en comiteetjes, anti-apartheidsdorpen en Jan Nico Scholten".

Het ANC behaalde bij de verkiezingen 63 procent van de stemmen, en Nelson Mandela werd de eerste zwarte president van Zuid-Afrika. Een overwinning waaraan het veelvormige anti-apartheids-Nederland zijn bijdrage had geleverd. Mandela zei het zelf, live op de Nederlandse televisie, heel beleefd zo:

"Nederland, de regering en de bevolking, heeft ons zeer krachtig gesteund in de moelijkste fase van onze strijd. Ik kom hier om te beginnen de regering en de bevolking van dit land bedanken voor die steun."

Wie niet als toekomstig staatshoofd hoeft te denken en spreken, kan het accent ook iets anders leggen, zoals voormalig aartsbisschop Desmond Tutu die begin 2004 op de Nederlandse televisie kortweg zei:

"De anti-apartheidsbeweging in Nederland was een van de meest effectieve ter wereld!"

vorige	1	2	3	home