In elk land in zuidelijk Afrika zijn de mensenrechten grondwettelijk vastgelegd. Bijna alle regeringen hebben internationale verdragen zoals de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens ondertekend.
Maar er is nog een lange weg te gaan voor deze verdragen een zichtbaar effect zullen hebben op het dagelijks leven van de mensen in zuidelijk Afrika. De jonge democratieën worden ernstig bedreigd door politieke instabiliteit. In conflictsituaties is er geen sprake van recht en voert wetteloosheid de boventoon, uitmondend in ongecontroleerde grove mensenrechtenschendingen.
In landen als Angola en de Democratische Republiek Congo zijn onaangekondigde huiszoekingen door de politie een zaak van alledag. Mensen kunnen op elk moment door de politie of militairen worden geïntimideerd en bestolen. Vrijwel nergens in de hele regio is er sprake van een goed functionerend rechtssysteem. Gedetineerden blijven eindeloos in voorarrest.
Organisaties van de civil society kunnen een belangrijke rol spelen in het bevorderen en verdedigen van mensenrechten en het proces van vredesopbouw. Het NiZA Programma Mensenrechten- en Vredesopbouw stelt zich ten doel deze organisaties te ondersteunen.
